بخش تحقیقات فنی و مهندسی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان.، سازمان تات.
چکیده
کمبود منابع آب شیرین یکی از چالشهای مهم بخش کشاورزی برای تامین امنیت غذایی است. بنابراین لازم است به فرصت‌های دیگر برای تولید غذا توجه جدی نمود. وجود منابع آبهای شور، بارشهای پاییزه و زمستانه در بخشهایی از کشور، زمینهای دیم و همچنین تجربیات متعدد و موفق کاربرد آبهای شور، فرصتهایی برای ایجاد اشتغال و تولید ثروت محسوب میشوند. در این نوشتار به استناد نتایج پژوهشهای کاربردی به استفاده پایدار از منابع آب شور زهکشها پرداخته شده است. برای این منظور دو گیاه زراعی زمستانه (گندم) و تابستانه (ذرت) انتخاب و کاربرد آب شور از منظر تأثیر در عملکرد، بهره‌وری آب و همچنین توزیع شوری در نیمرخ خاک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داده است برای گیاهان زمستانه که باران بخشی از نیاز آبی گیاهان را مرتفع میکند، استفاده از آب شور زهکشها اگرچه منجر به اندکی کاهش عملکرد میشود (10 درصد) ولی با صرفهجویی آب شیرین تأثیر مثبتی در افزایش تولید نهایی و درآمد کشاورزان دارد. همچنین نتایج بررسی پژوهشی برای گیاه تابستانه مانند ذرت نشان داده است که با تمهیدات و روشهای خاص مدیریتی همانند استفاده از آب شور-کمشور در شیارهای مجاور امکان استفاده از منابع شور زهکشها بطوریکه تولید و درآمد زارعین و پایداری محفوظ بماند، وجود دارد. اگر چه ممکن است آبیاری با آب شور در عملکرد گیاه در کوتاه مدت اثر قابل ملاحظه‌ای نداشته باشد ولی بررسی تجمع تدریجی شوری در نیمرخ خاک در چند سال متوالی و در صورت لزوم استفاده از روشهای شناخته شدهای مانند زهکشی و آبشویی با نگرش حفظ پایداری تولید از مسایل مهم مدیریتی استفاده از آب شور است.
کیانی ع. ر. (1383). تاثیر شوری و رژیم‌های مختلف آبیاری بر عملکرد گندم در منطقه گرگان. مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی به شماره 1203/83.
کیانی، ع.ر. و آبیار ن.م. (1398). استفاده از آبهای شور برای تولید پایدار گندم. نشریه مدیریت آب در کشاورزی، جلد 6 شماره 2، صفحات 20-11.
کیانی، ع.ر. (1397). تولید گندم با استفاده از آبیاری تکمیلی با آب شور در شمال استان گلستان، مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی به شماره 54663.
کیانی، ع.ر. (1394). مقایسه تولید و بهره‌وری آب با استفاده از آبیاری یک‌درمیان در شرایط کم آبی و شوری (مطالعه موردی روی گیاه ذرت). مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی به شماره 47631.
کیانی، ع. ر. و مساوات، ا. (1395). اثر مدیریت‌های مختلف آبیاری یک‌درمیان با آب شور-غیرشور روی عملکرد ذرت، توزیع رطوبت و شوری در نیمرخ خاک. نشریه آب و خاک، جلد 30، شماره 5، صفحات: 1606-1595.
)